Câu chuyện thứ 1: Photocopy giá rẻ sắp hết thời
Năm 1842 , Charles Dickens đến thăm nước Mỹ lần đi hàng đầu. ( giả như độc giả chưa biết Charles Dickens là ai , khuyến nghị là bạn nên tìm đọc Olive Twist , Câu chuyện về 2 thành phố , hoặc nhanh hơn: tìm trên Google ). Đến với nước Mỹ non trẻ vừa mới giành độc lập , Charles Dickens thấy choáng ngợp với 2 thứ: đi hàng đầu là chế độ nô lệ lúc bấy giờ đang ở thời kỳ đỉnh thịnh tại Mỹ , và sau đó là sự lan tràn của những đầu sách của ông bị in lậu. Thời điểm ấy tại Anh , sự tình quyền tác giả rất được coi trọng , việc bắt bớ những nhà in lậu sách với án phạt nặng không phải là điều hiếm gặp.
Giận dữ khi thấy công sức của mình bị trộm cướp trắng trợn , Charles Dickens vận động hàng chục nhà văn tại Mỹ ký vào 1 đơn yêu cầu để ông đệ trình với quốc dân đại hội Mỹ về sự tình bảo vệ quyền tác giả. Đáp lại yêu cầu đó của Dickens là sự lặng im của chính các nhà văn trong lúc báo chí Mỹ thì công khai chế giễu và cho rằng ông là người quá hám lợi khi muốn được nhận tiền từ việc xuất bản tác phẩm của mình. Người Mỹ năm 1842 cho rằng đáng ra Dickens phải cảm thấy ưng khi tác phẩm của ông này được phổ quát tới tận đất Mỹ và được đón nhận nhiệt tình.
Năm 2013 , chỉ cần 2 bước xuống phố ở Thâm Quyến là người ta đã mua ngay được 1 chiếc iPhone 5 với logo quả táo quay... ngược chiều giá chỉ vài trăm nghìn đồng.
Nước Mỹ năm 1842 và Trung Quốc năm 2013 không khác nhau quá xa: Tác quyền được coi như rác và người lao độn bị cư xử như đày tớ. Sau hơn 30 năm cải cách , đường lối kinh tế tập kết vào kỹ nghệ gia công sản xuất đã biến Trung Quốc thành 1 cỗ máy photocopy màu khổng lồ , 1 "Đại công xưởng" với hơn hàng chục triệu nhân công lao động riêng trong ngành chế tác , sản xuất. Lý do chính khiến ngành kỹ nghệ sản xuất của Trung Quốc trở thành đặc biệt quyến rũ chỉ bao gồm 1 chữ đơn giản: Rẻ. Giả dụ iPhone được Apple lắp ráp tại 1 nhà máy đặt ở Mỹ , dễ thường giá bán lẻ của nó sẽ phải ở mức 3 chữ số ( USD ).
Không nhà nước nào trên thế giới có được 1 đạo quân công nhân hùng hậu , sẵn sàng nhận mức lương bèo bọt trong lúc phải làm việc 12 tiếng/ngày , 6 ngày/tuần như Trung Quốc. Tuy nhiên việc tập kết vào khâu sản xuất , gia công , lắp ráp khiến Trung Quốc trở thành nhà nước duy trì hầu hết những khâu "xương xẩu" và ít lợi nhuận nhất của cả quá trình sản xuất. Về cơ bản , Foxconn chỉ là đối tác "lắp ráp" iPhone , iPad cho Apple với các linh kiện đến từ Đài Loan , Nhật Bản và Mỹ trong lúc chỉ 1 vài thành phần rất nhỏ như nút bấm , khung sườn của iPhone được sản xuất tại bản địa. Đại khái tất thảy những gì Trung Quốc "kiếm chác" được từ cơn sốt iPhone của Apple chỉ đến từ việc bán sức lao động của hàng triệu nhân công với giá rẻ mạt.
Và lợi thế giá nhân công rẻ như bèo của Trung Quốc giờ đây đang trở thành bấp bênh hơn bao giờ hết khi mà trong "Kế hoạch 5 năm lần thứ 12" của chính phủ Trung Quốc được phê chuẩn hồi 2011-2015 , một trong những mục tiêu quan trọng nhất đó là "tăng gấp đôi lương lao động cơ bản , cải thiện chế độ làm việc". Điều đó không chỉ là việc chi phí cho việc lương thưởng của các doanh nghiệp gia công tăng gấp đôi mà nó còn đồng nghĩa với việc khó sử dụng lao động "nô lệ" hơn , chi phí cải thiện điều kiện môi trường , chế độ nghỉ dưỡng của công nhân tại Trung Quốc cũng sẽ tăng vọt. Bạn có nghe loáng thoáng rằng Samsung sẽ mở nhà máy quy mô lớn nhất thế giới tại Việt Nam , Intel dự bị đầu tư tỉ USD tại Việt Nam? tất thảy đều có 1 lý do chung: cỗ máy photo toshiba của Trung Quốc đã có những ám hiệu lão hóa và mất dần sức hấp dẫn.
Câu chuyện thứ 2: Made in USA và Made in China
Năm 1978 , ngành công nghệ thép của Mỹ cần gần 400 ngàn nhân công. Năm 2013 , 76 ngàn nhân công trong ngành công nghệ thép của Mỹ cho ra sản lượng cao hơn năm 1978 khoảng 10%. Với sự phát triển của công nghệ tự động hóa , nhu cầu nhân lực "cơ bắp" trong 1 nền công nghệ hiện đại càng ngày càng nhỏ , bên cạnh đó yêu cầu về chất lượng nhân lực lại càng khe khắt hơn.
Có lần 1 nhà báo ở AP đến thăm Foxconn ở Trung Quốc phải thốt lên ngạc nhiên khi nhìn thấy những dây chuyền công nhân hàng trăm người lặp đi lặp lại 1 thao tác chỉ đơn giản như việc cầm bút đánh dấu vào những vị trí có sẵn trên bản mạch hoặc đặt máy vào hộp , đóng bao. Trong số hơn 1 triệu công nhận của Foxconn , phần lớn là những người làm những công việc sơ đẳng như thế , tình hình ở các nhà máy sản xuất sản phẩm của các hãng khác cũng không quá dị biệt. Thực tế là sau hơn 20 năm làm thuê , người công nhân Trung Quốc vẫn chỉ đơn thuần là người lao động thủ công. Hàng ngũ công nhân Trung Quốc , vốn đi lên từ nhà nông và từng lớp thanh niên ít được học hành sẽ trở thành vô bổ khi công nghệ tiến nhanh hơn và quá trình sản xuất đòi hỏi hàng ngũ công nhân với chất lượng cao hơn , am tường hơn về công nghệ cũng như máy móc chứ không chỉ nhắm mắt thực hiện những công việc 1+1=2.
Dù cực kỳ đông đảo , công việc của công nhân Trung Quốc đôi khi đơn giản đến mức họ dễ dàng bị thay thế bởi máy móc. Lý do độc nhất ngăn cản bước tiến các nhà sản xuất thay thế nhân công bằng máy móc đó là chi phí ban đầu quá lớn.
Cách đây mấy tháng , Foxconn tung tin rằng họ sẽ sử dụng 1 triệu Robot để thay thế người lao động tay chân tại các nhà máy của mình trong vài năm nữa. Và Foxconn không phải công ty tiên phong trong lĩnh vực sử dụng máy móc thay thế sức lao động của con người. Sự phát triển dữ dội gần đây của công nghệ in 3D ( Là công nghệ chế tác ra vật thể bằng cách "in" từng lớp nguyên liệu chồng lên nhau ) hứa hẹn sẽ sớm đổi thay tuyệt đối bộ mặt của ngành công nghệ chế tác. Cuối thập niên này hoặc đầu thập niên sau chúng tôi sẽ được chứng kiến những máy photocopy e studio 282 thay thế dần con người trong các dây chuyền sản xuất giống như máy in điện tử thay thế người sắp chữ ở các nhà in. Nhu cầu về nhân công , đặc biệt là nhân công giá rẻ , trình độ thấp sẽ đi vào thoái trào. Hãy tưởng tượng gần 100 triệu nhân công thất học của Trung Quốc sẽ đi về đâu khi nhu cầu về lao động giá rẻ dần lụi tàn?
Sự chuyển cực của dòng chữ "Made in China" sẽ không diễn ra hôm nay , ngày mai hay năm nay hoặc thậm chí trong thập niên này nhưng tôi tin rằng sẽ đến 1 ngày Trung Quốc phải tìm cho được những lợi thế cạnh tranh khác hơn là sử dụng chiến thuật "biển người" ưa chuộng của mình.
Lời kết
Made in China trở thành cụm từ quá quen thuộc với chúng tôi và tạo ra ấn tượng về 1 "Trung Quốc siêu cường". Nhưng thực tế chúng tôi cảm thấy mình bị "bao vây" bởi các sản phẩm "Made in China" đơn giản bởi vì chúng tôi tiếp kiến nhiều nhất với những sản phẩm gia dụng như giày dép , thực phẩm , áo quần v...v... và đó ấy là những sản phẩm chiếm tỉ trọng chính yếu trong cơ cấu sản xuất của Trung Quốc. Bước ra bất kỳ 1 siêu thị nào chúng tôi cũng dễ dàng choáng ngợp trước lượng hàng hóa Made in China. Tuy nhiên vẫn cần nhớ rằng tổng lượng hàng hóa do Trung Quốc ( quy ra USD ) chỉ chiếm 1/5 tổng sản lượng trên toàn cầu trong lúc bản thân dân số của Trung Quốc cũng đã ở mức 1/5 thế giới.
Chừng nào người Trung Quốc còn chưa tự sáng tạo ra được những Boeing , Apple , Facebook hay Google cho riêng mình thì chừng đó , Trung Quốc vẫn sẽ chỉ là 1 "Đại công xưởng" , không hơn , không kém.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét